Stres cieplny u trzody chlewnej - skutki i sposoby walki

Przyczyny stresu cieplnego u świń

Wbrew pozorom, stres cieplny nie jest problemem pojawiającym się jedynie w okresie letnim.

Ekstremalne warunki atmosferyczne

Polska jest krajem charakteryzującym wysoką roczną amplitudą temperatur. W związku z tym właściciele ferm trzody chlewnej muszą mierzyć się z licznymi wyzwaniami wynikającymi ze zmiennego klimatu.

• Wysoka temperatura powietrza - to najczęstsza przyczyna pojawienia się stresu cieplnego u trzody chlewnej. Optimum termiczne dla świń, w zależności od ich wieku i stanu fizjologicznego wynosi 18-26°C (wyjątek stanowią kilkudniowe prosięta).
• Wysoka wilgotność - im wyższa wilgotność, tym niższa tolerancja świń na rosnącą temperaturę powietrza. Trzoda chlewna źle znosi wilgotność przekraczającą 75%.

Nieodpowiednie warunki w pomieszczeniach

Infrastruktura może być przyczyną występowania stresu cieplnego nawet w okresie zimowym. Na co należy zwrócić uwagę aby zapobiec występowaniu tego problemu?

• Wentylowanie - zdarza się, że wentylacja grawitacyjna nie jest wystarczająca. Brak wymuszonej wentylacji bądź jej zbyt mała wydajność może sprawić, że zarówno temperatura jak i wilgotność powietrza w budynkach szybko się zwiększy.
• Zbyt duże zagęszczenie świń - intensywnie rosnące zwierzęta mają szybki metabolizm. W związku z tym ich ciała produkują duże ilości ciepła. Wysokie zagęszczenie zwierząt w stosunkowo małej kubaturze pomieszczenia może doprowadzić do okresowych skoków temperatury oraz wilgotności powietrza.

Objawy stresu cieplnego u świń

Wiele symptomów stresu cieplnego jest widoczne gołym okiem. Dlatego warto regularnie obserwować zwierzęta i w razie zauważenia niepokojących objawów natychmiast interweniować.

Zmiany behawioralne

• Zwiększone picie - stres cieplny jest jedną z przyczyn odwodnienia organizmu. Dlatego zwiększone pobranie wody to pierwszy sygnał do podjęcia działań mających na celu obniżenie temperatury powietrza w chlewni.
• Spadek aktywności i ruchliwości - przegrzane świnie w celu ograniczenia ciepła wytwarzanego przez własny organizm redukują swoją aktywność. Charakterystycznym widokiem są całe grupy pokładające się w zacienionych miejscach lub przylegające do chłodnych elementów - na przykład ścian budynków.

Zmiany fizjologiczne

• Zwiększone tętno i oddychanie - trzoda narażona na stres cieplny pomimo obniżonej aktywności charakteryzuje się podwyższonym tętnem i głośnym dyszeniem.
• Zaburzenia termoregulacji - objawiają się przede wszystkim podwyższoną temperaturą ciała. Podczas stresu cieplnego temperatura ciała świń może przekraczać 40°

Skutki stresu cieplnego u świń

Zdrowotne konsekwencje

• Spadek przyrostu masy ciała - świnie narażone na stres cieplny mają zmniejszony apetyt oraz zaburzone funkcjonowanie organizmu. Przekłada się to na spowolnienie tempa wzrostu a w skrajnych przypadkach do utraty masy ciała.
• Zwiększone ryzyko chorób - nieoptymalne warunki termiczne przekładają się na obniżenie odporności całego stada. W konsekwencji świnie są bardziej podatne na wystąpienie chorób wywołanych przez patogeny powszechnie występujące w środowisku, które w normalnych warunkach są z łatwością zwalczane przez układ immunologiczny.

Problemy z reprodukcją

Stres cieplny wpływa negatywnie na cechy reprodukcyjne zarówno loch jak i knurów.

• Obniżona płodność - zaburzenia funkcjonowania organizmu podczas jego przegrzania przekładają się na niższą jakość gonad - komórek jajowych i plemników. W związku z tym może dojść do trudności z zapłodnieniem loch lub mioty mogą być mniej liczne. Co więcej, u niektórych samic w stresie cieplnym w ogóle nie występuje ruja.
• Wyższe ryzyko poronień - im wyższa ciąża, tym wyższe ryzyko poronień w razie wystąpienia stresu cieplnego.

Zapobieganie i radzenie sobie ze stresem cieplnym u świń

Globalne zmiany klimatyczne bezpośrednio wpływają na wyniki produkcyjne trzody chlewnej. Upalne miesiące są nieuniknione, jednakże każde gospodarstwo może przygotować się na walkę z wysokimi temperaturami.

Poprawa warunków hodowli

• Optymalne wentylowanie - dobrze przemyślana wentylacja mechaniczna w budynkach inwentarskich to priorytet. W czasie lata naturalny ruch powietrza nie wystarcza. Kluczowymi parametrami na które należy zwrócić uwagę są moc wentylatorów oraz ich umiejscowienie. W budynkach inwentarskich nie powinno być miejsc, w których ruch powietrza jest ograniczony. Może to doprowadzić to tworzenia się przestrzeni o nie optymalnych parametrach termicznych.
• Kontrola zagęszczenia świń - ograniczenie zagęszczenia świń może pomóc w uniknięciu konsekwencji związanych z wystąpieniem stresu cieplnego. Umożliwi to osiągnięcie wyższych parametrów produkcyjnych oraz ograniczy ryzyko występowania chorób zakaźnych.

Zapewnienie odpowiedniego środowiska

Trzoda chlewna może intensywnie reagować nawet na niewielkie odstępstwa od warunków uznawanych za optymalne.

• Zastosowanie systemów chłodzenia - coraz więcej ferm świń stosuje profesjonalne systemy chłodzenia dedykowane gospodarstwom trzody chlewnej. To inwestycja, która z czasem może stać się nieunikniona. Warto zainteresować się tym tematem i poszukać rozwiązania pasującego do konkretnego gospodarstwa. Możliwe jest zdecydowanie się na systemy chłodzenia bezpośredniego lub pośredniego. Na pierwszy typ składają się przede wszystkim systemy zraszające, natomiast do drugiego typu zaliczają się między innymi wentylatory i panele chłodzące.
• Zapewnienie odpowiedniej ilości wody - stały dostęp do wody jest absolutną koniecznością w każdym okresie życia świń. Dlatego sprawność automatycznych systemów pojenia powinna być kontrolowana kilkukrotnie w ciągu doby. Natomiast ich ilość oraz przepływ dostosowana do liczby zwierząt oraz grupy technologicznej. Dla prosiąt wystarczą urządzenia, które po przeliczeniu zapewniają każdej sztuce 0,5 litra wody na godzinę. W przypadku tuczników, w zależności od ich masy ciała przepływ wody powinien zawierać się w granicach 0,7-2l/min. Największe zapotrzebowanie w tej kwestii mają lochy prośne - u tej grupy powinno stosować się poidła o przepływie dochodzącym do 3 l/min.

Trzoda chlewna ze względu na swoją budowę anatomiczną źle znosi wysokie temperatury powietrza - zarówno w kontekście behawioralnym jak i fizjologicznym. W przypadku przegrzania świń należy spodziewać się zwiększonej śmiertelności, wolniejszych przyrostów masy ciała, poronień, agresji międzyosobniczej oraz obniżenia odporności zwierząt.

Konieczność podejmowania działań w celu minimalizacji stresu cieplnego u trzody chlewnej wynika nie tylko z obowiązku utrzymywania zwierząt w wysokim dobrostanie. Brak działań redukujących występowanie stresu cieplnego skutkuje obniżeniem wyniku produkcyjnego i wysokimi stratami ekonomicznymi.