Odpowiednie żywienie krów w walce z mastitis

Aby zapobiegać zapaleniu wymienia i jego konsekwencjom, warto zwrócić uwagę na następujące elementy:

• Dostęp do czystej i świeżej wody

W profilaktyce mastitis kluczową rolę odgrywają higiena i czystość poideł, z których krowy pobierają wodę oraz częsty monitoring stanu czystości poideł. Zwierzęta, pobierając pasze ze stołu paszowego, mają oblepioną śluzawicę i żuchwę pozostałościami jedzenia. Gdy krowy chcące się napić wody zanurzają pysk w poidle, resztki paszy odklejają się od śluzawicy i zaczynają pływać po powierzchni lustra wody w poidle, następnie opadają na dno i zaczynają się psuć, by dalej fermentować na dnie poidła. Wpływa to na skażenie mikrobiologiczne wody, jej zły smak i zapach. Spożycie takiej wody może spowodować zatrucie organizmu krowy, upośledzić jej odporność, wywołać biegunki i zwiększyć poziom komórek somatycznych (LKS) w mleku.

• Odpowiedni bilans białkowo-energetyczny w układaniu dawek pokarmowych

Profesjonalne układanie dawek pokarmowych jest kluczowe, aby ustawić optymalny poziom białka w dawce. Jego nadmiar może bowiem spowodować podwyższenie poziomu amoniaku w żwaczu, który następnie w cyklu mocznikowym obciąża wątrobę krów. Nadmiar białka może ponadto spowodować upośledzenie pracy żwacza, co najczęściej objawia się biegunkami i wzrostem liczby komórek somatycznych (LKS) w mleku.

Drugim ważnym aspektem jest optymalne zbilansowanie energii w dawce, zwłaszcza przy użyciu produktów bogatych w skrobię, stosowaną jako nośnik energii. Nadmiar skrobi w dawce może spowodować kwasicę żwacza, co wiąże się z wystąpieniem biegunek, zakłóceniem pracy żwacza, pogorszeniem poruszania się krów i wzrostem LKS w mleku. Podkwaszenie żwacza wpływa na gorsze przyswajanie składników mineralno-witaminowych w dawce i prowadzi do pogorszenia odporności stada.

Trzecim aspektem, który należy wziąć pod uwagę przy żywieniu krów jest dobre zbilansowanie włókna w dawce pokarmowej. Należy pamiętać, że bydło mleczne należy do grupy przeżuwaczy, dlatego wymaga dawki o odpowiedniej strukturze. Struktura wpływa na podrażnianie ślinianek, produkujących ślinę, co ma ogromne znaczenie na buforowanie środowiska żwacza. Strukturalność dawki ma duży wpływ na pracę ściany i śluzówki żwacza, sekrecję enzymów, pracę mikroflory żwacza oraz ilość przeżuć.

• Żywienie mineralno-witaminowe

Bardzo ważną funkcję w profilaktyce mastitis pełni żywienie mineralno-witaminowe, zarówno z wykorzystaniem makro-, jak i mikroelementów. Bardzo istotne znaczenie mają:

- wapń – jeden z makroelementów niezbędnych w profilaktyce mastitis. Wapń wpływa na przewodzenie impulsów nerwowych oraz skurcze mięśni gładkich, ponadto, po porodzie, obkurcza macicę, co sprzyja lepszemu wydalaniu łożyska. Co kluczowe dla profilaktyki zapalenia wymienia, obkurcza też zwieracze strzyków, wpływając na lepsze domykanie się kanału strzykowego, ograniczając w ten sposób penetrację drobnoustrojów do wymienia;

- cynk – wchodzący również w skład keratyny i wyścielający nabłonek, wpływa na zwiększenie odporności krów;

- witamina E – ma za zadanie zwiększać odporność krów;

- witamina A – wpływa na regenerację nabłonka gruczołu mlekowego;

- B-karoten – powoduje namnażanie limfocytów we krwi, czyli zwiększa odporność krów i jest prekursorem witaminy A w organizmie;

- magnez – wpływa na prawidłową pracę mięśni i nerwów.

• Dodatki funkcyjne

W profilaktyce mastitis warto wspomnieć również o dodatkach funkcyjnych, mających zastosowanie w żywieniu zwierząt. Stosuje się je głównie w trosce o właściwe i zdrowe działanie organizmu krów. Są to m.in.:

- bufory – mające za zadanie buforowanie środowiska żwacza, zwiększanie jego pH i zapobieganie kwasicy.

- sorbenty mykotoksyn – których zadaniem jest wiązanie mykotoksyn zatruwających organizm (produkowanych przez takie grzyby jak np. Mucor czy Fusarium). Wprowadzenie sorbentu mykotoksyn pozwala wiązać związki zatruwające organizm i wydalać je z organizmu.

• Silo Management – zarządzanie kiszonkami

Prawidłowe zarządzanie kiszonkami to kolejny istotny element profilaktyki mastitis. Warto pamiętać o:

- zadbaniu o czystość i higienę zbioru zielonek na polach/łąkach, aby ograniczyć zanieczyszczenie pasz objętościowych ziemią lub piaskiem (np. pochodzącym z kopców kretowin). Ziemia lub piasek mogą być bowiem wektorem różnych patogennych związków czy drobnoustrojów. Aby sprawdzić zawartość zanieczyszczeń ziemią można dokonać organoleptycznej oceny lub zbadać paszę na zawartość popiołu (popiół jest nieorganiczną częścią paszy, która zostaje się po spaleniu w piecu o temp. 650 stopni C).

- odpowiednim ubiciu zielonej masy (zielonka z traw, lucerny lub kukurydzy), aby wyprzeć resztki powietrza z pryzmy, silosu czy rękawa. Zapewnienie warunków beztlenowych oraz dokładne i szybkie przykrycie masy pozwoli zapobiec rozwojowi bakterii tlenowych, powodujących negatywną fermentację i namnażanie się patogennych drobnoustrojów, takich jak Mucor czy Fusarium, które wytwarzają mykotoksyny i zatruwają organizm. Pryzmy oraz silosy zaleca się nakrywać dwoma warstwami folii, zabezpieczać plastikową siatką przeciw dziobaniu ptaków i dobre przykrycie jej ziemią lub oponami.

- wybieraniu podczas skarmiania. Ten aspekt dotyczy pasz objętościowych, w których silosy lub pryzmy są już otwarte i gotowe do spożycia. Należy starannie wybierać ściany pryzmy lub silosu, aby nie dopuścić do poruszenia zakiszonej paszy. Może to bowiem spowodować dopływ tlenu, co następnie doprowadzi do rozwoju patogennych drobnoustrojów i popsucia się paszy. Napowietrzenie kiszonki wpływa na jej wtórną fermentację i zagrzewanie się. Prawidłowy zakres zakiszonej paszy oscyluje między 18-20 stopni C. Zagrzewanie się paszy powoduje duże straty energii, rozwój patogennych drobnoustrojów i wpływa na pogorszenie jej jakości, smaku, zapachu oraz pobrania, co w konsekwencji może doprowadzić do podwyższenia ilości LKS w mleku. Zalecane jest, aby kiszonki wybierane były z silosów paszowozami, wyposażonymi w system samozaładowczy z frezem lub chwytakami szczękowymi (specjalnie do tego przeznaczonymi) do ładowarek czy ładowaczy czołowych. Należy też pamiętać, że szerokość pryzm czy silosów powinno dostosowywać się do wielkości posiadanego stada. Tygodniowo powinno się wybierać ok. 1-2 metry kiszonek, tak aby „przesuwać” się w silosie i nie narażać zakonserwowanego materiału na wtórną fermentację i psucie się.

Dbałość o zakiszaną paszę objętościową oraz staranność jej przygotowania bez wątpienia wpływa na jej jakość. Dobre i smaczne kiszonki gwarantują wysokie pobranie suchej masy i odpowiednie zdrowie zwierząt, natomiast kiszonki słabej jakości, zanieczyszczone lub zapleśniałe mogą być przyczyną stanów chorobowych, zatrucia zwierząt czy podwyższenia LKS.

• Higiena stołu paszowego i paszowozu

Bardzo istotnym elementem profilaktyki mastitis jest higiena stołu paszowego oraz paszowozu. Zadawana z paszowozu dawka TMR składa się z pasz objętościowych, treściwych oraz produktów ubocznych. Wszystkie te składniki posiadają swoistą lepkość i kleistość, często przywierając lub przyklejając się do posadzki/betonu na stole paszowym i stając się „wylęgarnią” patogennych drobnoustrojów zakażających świeżą zadawaną paszę. Warto więc pamiętać o dokładnym czyszczeniu stołu paszowego z niedojadów oraz resztek przed każdorazowym zadawaniem paszy. Analogicznie powinno się postępować z wozem paszowym. Po każdorazowym zadaniu paszy należy dokładnie go wykręcić, aby nie pozostawiać w nim resztek TMR-u, które mogą się zagrzewać.

Powyżej zostały przedstawione wskazówki dotyczące prawidłowego żywienia krów. Jednak, by całkowicie chronić zwierzęta przed problemem zapalenia wymion, należy także zachować higienę doju czy zapewnić właściwe warunki bytowania.

W podjęciu odpowiednich kroków w powyższym zakresie lub w skonsultowaniu innych problemów pomogą doradcy żywieniowi De Heus – w ramach unikatowego w Polsce programu Akademia Zdrowego Wymienia.